Ελευθερία Τύπου χωρίς Brands;

Freedom of the Press, if it means anything at all, means the freedom to criticize and oppose.
George Orwell

Κρίσιμο παγκόσμιο θέμα η ελευθερία του Τύπου

Μέσα στην πανδημία δημοσιεύτηκε η έρευνα – δείκτης Ελευθερίας του Παγκόσμιου Τύπου 2020 από τους Reporters Without Borders (RSF). Η έρευνα δείχνει ότι η επόμενη δεκαετία θα είναι καθοριστική για το μέλλον της δημοσιογραφίας, με την πανδημία Covid-19 να ενισχύει τις πολλές παράλληλες κρίσεις που απειλούν το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης, και των ανεξάρτητων, ποικίλων και αξιόπιστων πληροφοριών.

Η παγκόσμια έκδοση 2020 (εδώ βρίσκετε το world index) αξιολογεί την κατάσταση για τους δημοσιογράφους σε 180 χώρες και αναδεικνύει μια τρομερή συνδυαστική κρίση για το μέλλον της δημοσιογραφίας. Η κρίση αυτή συνδυάζει τα εξής: από τη μία η πανδημία και οι καταστροφές, από την άλλη μια διαρκής γεωπολιτική κρίση (λόγω αύξησης των αυταρχικών καθεστώτων) και μαζί η τεχνολογική αλλαγή που διευρύνει τους παραγωγούς ενημερωτικού περιεχόμενου με λιγοστές εγγυήσεις ποιότητας.

Στην κρίση αυτή, τέλος, συνυπολογίζεται η γενικότερη έλλειψη εμπιστοσύνης (λόγω καχυποψίας ή ακόμη και μίσους προς τα media), μαζί με τη διαρκή οικονομική κρίση που σημαίνει φτωχότερη ποιοτικά δημοσιογραφία. Η Ελλάδα είναι Νο 65 παγκόσμια, που σημαίνει πως έχουμε τρομερό δρόμο μπροστά μας.

Και στην Ευρώπη το πρόβλημα

Στην Ευρώπη δεν είναι καλύτερα τα πράγματα. Η Statista to 2020 επιβεβαίωσε τα στοιχεία του δείκτη ελευθερίας του Τύπου στην Ευρώπη. Η Νορβηγία είχε την καλύτερη βαθμολογία με 7,84, ενώ η χειρότερη χώρα ήταν η Βουλγαρία με βαθμολογία 35,06.

Ο δείκτης μετρά την πολυφωνία και την ανεξαρτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, αλλά και πόσο ασφαλές και ελεύθερο είναι για τον δημοσιογράφο να κάνει τη δουλειά του. Οι χαμηλότερες βαθμολογίες δείχνουν μια καλύτερη κατάσταση για τον τύπο. Η ελληνική σκηνή μέσων ενημέρωσης αξιολογείται ως 6η από το τέλος.

You can’t pick and choose which types of freedom you want to defend. You must defend all of it or be against all of it. – Scott Howard Phillips

Είναι πραγματικά ελεύθερος ο Τύπος;

Η κυνική αλήθεια είναι πως ιστορικά τα μέσα ενημέρωσης είχαν πολιτικές, κοινωνικές, και οικονομικές …προτιμήσεις και biases. Πολλά μέσα, κυρίως έντυπα, δημιουργήθηκαν σε εποχές κινημάτων, διχόνοιας, ή απελευθέρωσης κοινωνιών. Ο Μάης του ’68 γέννησε μέσα ενημέρωσης σε όλη την Ευρώπη. Για δύο δεκαετίες οι εκδότες έγιναν μέρος του συστήματος εξουσίας και εισοδημάτων σε εθνικό επίπεδο.

Ακόμη και η (επαναστατική) Αραβική άνοιξη που γεννήθηκε και διαδόθηκε στα social media, έφτιαξε ή δυνάμωσε “δικά της” μέσα ενημέρωσης. Δεν νομίζω πως ποτέ ο Τύπος ήταν απρόσκοπτα ελεύθερος, χωρίς δεσμεύσεις, για να επικοινωνήσει το ρεπορτάζ, την ιστορία, την αλήθεια. Αυτό έκανε πάντα δύσκολο το ρόλο του δημοσιογράφου που θέλει να υπηρετεί την αλήθεια και την ιστορία που δημοσιεύει.

Σήμερα τα δικαιώματα, ο ρόλος και η έκφραση των δημοσιογράφων αμφισβητούνται περαιτέρω. Κυβερνήσεις παρεμποδίζουν το έργο τους και την ελευθερία διακίνησης ιδεών. Media houses είναι χρηματοδοτούμενα από πολιτικά συμφέροντα και το (νέο) παιχνίδι που ξεκίνησαν χώρες όπωτς οι Κίνα, Τουρκία, Αργεντινή κ.ά ποιά social media επιτρέπονται, καθώς και η ρητορική περί ‘fake media’ στις ΗΠΑ ρίχνουν λάδι στη φωτιά – κάνουν τους πολίτες καχύποπους με όλους και όλα. Οι Google, Facebook, Twitter φαίνονται κατώτερες των περιστάσεων πλατφόρμες (και κακές εταιρίες σε αυτό το θέμα), που αντί να ελέγχουν την ποιότητα της πληροφορίας για τη δημοκρατία, την αγωγή και παίδευση των πολιτών … απλά, δουλεύουν για το κλικ.

Ποιός είναι ο Νο1 δρόμος για τα media;

Ο δημοσιογράφος Jonathan Swan του “Axios on HBO” στην παρακάτω συνέντευξη με τον Ν. Τράμπ είναι ένα ερέθισμα που δείχνει το δρόμο: όταν αντιμετωπίζεις controversial πρόσωπα ή θέματα, κάνεις συνεχώς follow-up questions. Αυξάνεις την πίεση και τις συχνές ερωτήσεις, ακόμη και με χαμόγελο, που αφήνουν τον ομιλητή να εκτεθεί δημόσια, ώστε το κοινό να βγάλει τα συμπεράσματά του. Αφήνεις να ακουστεί το sound-bite “They are dying, that’s true. It is what it is” ή το (ανιστόρητο) “Russia used to be a thing called the Soviet Union, because of Afghanistan they went bankrupt and became Russia, just so you understand“.

Tο αναφέρω αυτό, γιατί οι δημοσιογράφοι σήμερα υποχωρούν στο κύριο αντικείμενο της δουλειάς τους και αυτό επηρεάζει την ποιότητα των media brands. Άρα, επηρεάζει αρνητικά τις διαφημιζόμενες μάρκες, και τη στάση του κοινού. Μπορεί να πιέζονται οι δημοσιογράφοι να γράφουν έξι κομμάτια ημερησίως (με τη ταχύτητα του internet) ή ένα ρεπορτάζ, αλλά έχουν αφήσει την αλήθεια, τους ομιλητές και γίνονται χαριτωμένοι συνομιλητές. Δεν πιέζουν, δεν επιμένουν, δεν είναι σωστά προετοιμασμένοι.

‘Οπως μου έλεγε ένας δημοσιογράφος, πρέπει να σου τύχει στη σημερινή εποχή να εργάζεσαι στη Washington Post, για να κάνεις την πραγματική δουλειά με ποιότητα, χωρίς δεσμεύσεις. Αυτοί είναι τυχεροί που τους αγόρασε ο Jeff Bezos και τους αφήνει να κάνουν πραγματικά ποιοτική δουλειά.

Ποιός είναι ο Νο2 δρόμος για τα media;

Το internet έγινε η “σειρήνα” και κατέστρεψε τις βασικές αρχές της βιομηχανίας media. Με την εμφάνιση του διαδικτύου, που επηρέασε τις παραδοσιακές εταιρείες μέσων ενημέρωσης από τη δεκαετία του 1990, και με όλο και περισσότερες ψεύτικες και προκατειλημμένες ειδήσεις να εμφανίζονται στις ροές των social media, όλοι πίστεψαν πως αρκεί να έχεις click-bait άρθρα και υψηλό traffic, ή να μεταφέρεις τη δημοσιογραφική δουλειά σε βαρετά zoom videos.

Βλέποντας να ανατρέπεται το επιχειρηματικό τους μοντέλο, οι ιδιοκτήτες και εκδότες ασχολήθηκαν μόνο με την απώλεια των παραδοσιακών εσόδων από συνδρομές ή/και διαφήμιση. Δεν έδωσαν σημασία στο ίδιο το προϊόν, την ποιότητα δημοσιογράφων και του περιεχομένου. Δεν μπορεί να είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της βιομηχανίας.

Με στοιχεία 40 χωρών (ΕΕ, Ασία, ΗΠΑ), οι ηλικίες 16-34 καταναλώνουν το 67% του χρόνου θέασης περιεχομένου σε smartphone, laptop ή tablet. Με ποιό μοντέλο, content, και ποιούς -θετικής εικόνας- δημοσιογράφους θα προσεγγίσεις τέτοιες νέες πραγματικότητες;

Υπάρχουν αρκετά θετικά παραδείγματα για τη σημασία του να φτιάξεις ένα καλό media brand. Στην Ολλανδία η De Correspondent είναι η ειδησεογραφική πλατφόρμα ερευνητικής δημοσιογραφίας, που παρουσιάζει όσα δεν γράφουν τα “mainstream” media. Στήθηκε σε ένα μήνα με ιδρυτές 19.000 Ολλανδούς πολίτες που πήραν μέρος στο crowdfunding κάλεσμα και έδωσαν $80 ώστε να συγκεντρώσει 1.700.000 δολάρια! Σήμερα έχει μέλη!

Υπάρχει το insidestory.gr που ζητά από το κοινό να στηρίζει την ανεξάρτητη ποιοτική δημοσιογραφία, ενώ θεματικά χτίζει ένα υπέροχο brand όπως και το Andro.gr που διατηρεί υψηλό δείκτη ποιότητας. Αυτά είναι παραδείγματα της αναγκαίας αλλαγής στο Branding των media.

Ο Νο3 δρόμος των media Brands: “The future of media”

Aπαιτείται μια εντελώς νέα προσέγγιση για όσους θέλουν ένα ισχυρό Brand, ξέροντας πως και να ψηφιοποιήσουν τα παραδοσιακά μέσα, αυτό δε σημαίνει αυτόματα αξιοπιστία και κοινό. Νέες καινοτόμες μορφές δημοσιογραφίας έρχονται, η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει τον τρόπο κατανάλωσης ειδήσεων και τα media, η τεχνολογία και οι κινητές επικοινωνίες θα συνδέονται όλο και περισσότερο.

Το μέλλον των media brands βρίσκεται: α) στο περιεχόμενο που δημιουργείς, β) αν φτιάχνεις (από το positioning και το περιεχόμενο που έχεις) κοινότητες ανθρώπων με κοινές προτιμήσεις, και γ) αν οι δημοσιογράφοι έχουν κατάλληλη εικόνα (μακριά από πολιτικές και άλλες προτιμήσεις). Γιατί αυτά τα τρία μαζί;

Γιατί τα μελλοντικά δίκτυα θα επιτρέπουν μια ολοένα αυξανόμενη γκάμα στοχευμένων, προσωποποιημένων και σύνθετων ψηφιακά εμπορικών εμπειριών (VR και AR) που οι αλγόριθμοι θα τις διανέμουν mobile και σε πολλαπλές οθόνες. Και γιατί οι διαφημιζόμενοι θα καταλάβουν πως το σημερινό μοντέλο είναι …ακόμη παλιό!

Αυτό το μέλλον δεν μπορούν να το φτιάξουν εύκολα οι σημερινοί εκδότες και ιδιοκτήτες (με τις αγκυλώσεις τους), ούτε καν μπορούν να το υλοποιήσουν οι δημοσιογράφοι που έμειναν καιρό προσκολημμένοι σε ένα παρωχημένο μοντέλο λειτουργίας.

What mass media offer is entertainment which is intended to be consumed like food, forgotten, and replaced by a new dish.
W. H. Audene

Τα media brands χρειάζονται στρατηγική και διαφοροποίηση

Από τα “μεγάλα” κανάλια έως και το πιο μικρό news content blog, όλοι πρέπει να σκεφτούν το περιβάλλον, την εξέλιξη, και την ανάγκη αλλαγής και στρατηγικής επανατοποθέτησης στην αγορά media και στα κοινά-στόχος. Οι un-boxers, οι “κίτρινοι”, οι αντιγραφείς copy-paste των ίδιων δελτίων Τύπου, οι bloggers ή vloggers, ακόμη και αυτοί που κάνουν την πλάκα τους στο YouTube πρέπει να διαφοροποιηθούν. Είναι πολλοί και είναι όλοι ίδιοι.

Ας κλείσουμε το σημερινό άρθρο με το προφητικό χιούμορ του Γ. Ζουγανέλη, ήδη από το 1995, και ενώ γελούμε με αυτό -δημοσιογράφοι, διαφημιζόμενοι, κοινό- πρέπει αλήθεια να αναρωτηθούμε, έχει βελτιωθεί η κατάσταση από τότε;