Παγκοσμιοποίηση-πανδημία, 0-1

It has been said that arguing against globalization is like arguing against the laws of gravity.
Kofi Annan

Η παγκοσμιοποίηση ήταν φυσική εξέλιξη

Ακριβώς όπως τα λέει ο φίλος μας Κόφι Ανάν παραπάνω. Δεν υπάρχει λόγος να σκιαμαχήσουμε για την παγκοσμιοποίηση. ‘Εγινε. Συμβαίνει. Μας αρέσει ή όχι, τα σύνορα έχουν σύρματα και φράχτες, αλλά πάντα θα υπάρχουν ραδιοκύμματα, γνώση, ιδέες και συνεργασίες που θα ξεπερνούν τα σύνορα.

Αν το ψάξετε λίγο, ιστορικά και business, η παγκοσμιοποίηση ήρθε ως απάντηση σε πολλές αυτόνομες δυνάμεις που “ψαχνόντουσαν”: φθηνότερο προϊόν, μεγάλες παραγωγές, scale, συνεργασίες για διεθνή IPR portfolios και απόκτηση πρόσβασης των αναπτυσσόμενων χωρών σε πιο εξελιγμένα μοντέλα. ‘Οσοι στέκονταν ανάμεσα, όπως η Ελληνική οικονομία, απλά αντέγραψαν / “έπιασαν” ό,τι πρόλαβαν και ήταν εύκολο (εισαγωγές περισσότερων προϊόντων, καμμιά υπηρεσία-αντιγραφή)…

Η παγκοσμιοποίηση συνέβαινε κάθε δευτερόλεπτο από το 1980 και μετά: διακίνηση ανθρώπων, τουρισμός, αλυσίδες εφοδιασμού/δίκτυα διανομής, διεθνής χρηματοδότηση, ευκαιρίες απασχόλησης, ή εκπαίδευση. Τώρα η παγκοσμιοποίηση μάλλον θα “κακοπεράσει” με την πανδημία.

Γράφει η WSJ “the coronavirus has gone from an Asian contagion with ripple effects on international supply chains to a global pandemic that will plunge the whole world into recession…”.

Η παγκοσμιοποίηση βρέθηκε “ανοιχτή” στην πανδημία

Υπάρχουν πάντα δύο όψεις στο νόμισμα της παγκοσμιοποίησης. Από τη θετική πλευρά, η διασυνοριακή ροή ανθρώπων, αγαθών, χρημάτων και πληροφοριών δημιουργεί νέο πλούτο και ευκαιρίες. Από την αρνητική πλευρά, ωστόσο, μπορεί να επιδεινώσει τις παγκόσμιες ανισότητες, να επιτρέψει τη διεθνή τρομοκρατία και το διασυνοριακό έγκλημα καθώς και να επιτρέψει την ταχεία εξάπλωση των ασθενειών.

Και εδώ ακριβώς βρέθηκε “ανοιχτή”. Χωρίς κανόνες ελέγχου πραγματικής ποιότητας, πρωτόκολλα ασφαλείας, με ένα Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας-σφραγγίδα και με τις χώρες να ζουν στη ρουτίνα τους. Το ξέσπασμα του SARS το 2003, η νόσος των πτηνών (από την υπερ-παραγωγή και χρήση φαρμάκων), οι τρελές αγελάδες (που τρεφόντουσαν με ότι τύχει…) και τόσα ακόμη “ξεσπάσματα” ήταν παγκόσμια. Η παγκοσμιοποίηση, υπό μία έννοια, επέτρεψε την εξάπλωση του κορωνοϊού και, τελικά, μακάρι να αποτελέσει τη λύση (υπερ-εθνικά δίκτυα επιστημονικής συνεργασίας) για την εξουδετέρωση του. ‘Ιδωμεν…

Παγκοσμιοποίηση με κλειστά σύνορα και διαδρόμους;

Οι χώρες σωστά περιόρισαν την κυκλοφορία των ανθρώπων, δικτύων διανομής, και ταξιδιωτών. Φυσικά, ο στόχος όλων είναι να “ελεγχθεί” η πανδημία και σταδιακά οι περιορισμοί να μειωθούν. Αλλά με αυτή τη συνειδητοποίηση των κινδύνων, πως θα αλλάξουν τα μελλοντικά σχέδια για τη ζωή, την επιχείρηση ή την αναψυχή που απαιτούν διέλευση συνόρων και διεθνή συνεργασία;

Η πανδημία έχει καταστροφικές συνέπειες για τις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα εκείνες που βασίζονται στην κινέζικη παραγωγή και τους καταναλωτές εμπειριών (Σαντορίνη, κοσμήματα, ύφασμα, εξαγωγικά δίκτυα). Ο Δυτικός κόσμος είναι δυστυχώς εξαρτημένος παραγωγικά από την Κίνα. Το γυρίσαμε βλέπετε στις υπηρεσίες και θέλαμε κάποιος να παράγει.

Η πρόκληση τώρα θα είναι για τις βιομηχανίες παραγωγής, τους εμπόρους-εισαγωγείς και τον τουρισμό, να προσδιορίσουν πόσο μπορεί να μειωθεί αυτή η εξάρτηση. Φαντάζομαι από τη μεγάλη Apple έως το μικρό μαγαζί, σκέφτονται τώρα πως βρέθηκαν “εγκλωβισμένοι” με όλη τη γκάμα των προϊόντων τους σε μία μόνο χώρα. Θα σκεφτεί η εταιρία που προσπαθεί να μπει στο 5G που να βρει παραγωγούς στην Ευρώπη ή τις ΗΠΑ; Θα σκεφτεί άραγε ο καλλιεργητής, πως πρέπει να συνασπιστεί με άλλους και να ψάξει προμήθειες λιπασμάτων και φαρμάκων από Ολλανδία, Γερμανία και Γαλλία;

Covid-19 a blow to Beijing’s ambitions for global leadership, Opinion News & Top Stories – My opinion piece in The Straits Times https://t.co/dFRhAKYSuC
— Bonnie Glaser / 葛來儀 (@BonnieGlaser) April 9, 2020

Είναι ‘turning point’ για την παγκοσμιοποίηση και το επιχειρείν;

Eίναι λοιπόν νομίζω ένα ιδιότυπο ‘turning point’ για την παγκοσμιοποίηση (σκρολάρετε λίγο μέσα στο αντίστοιχο hashtag); ‘Εφερε πληθυσμούς από τη φτώχεια σε καλύτερη μοίρα και έδωσε σε πολλούς ένα μικρό μερίδιο από την πίτα της επιτυχίας. Αλλά μόλυνε γρηγορότερα το νερό και τον αέρα μας, επιτάχυνε την κλιματική αλλαγή και ανέτρεψε αυτό που εννοούσαμε εργασιακή ασφάλεια.

‘Εγινε απότομα, χωρίς σχέδιο διαχείρισης σε όλες τις χώρες και την επιχειρηματική κοινότητα. Για πρώτη φορά θα τα σκεφτούμε αυτά, όχι με τις κραυγές των ημιμαθών, αλλά με τη λογική της κοινωνίας – για το καλό των πολλών. ‘Εφερε προβλήματα και ίσως τώρα να τα σκεφτούμε για να γίνουν βελτιώσεις. Και τα κράτη / κυβερνήσεις θα πρέπει να ωριμάσουν. Να σκεφτούν πρακτικές λύσεις, κανόνες ποιότητας κ.ά

Η παγκοσμιοποίηση ανέδειξε το φτηνό σε υπεροχή. ‘Εκανε ένα t-shirt με σχεδιάκια να είναι το ίδιο για εκατομμύρια. Μεταξύ μας, μετέτρεψε το “ίδιο” (parity in marketing my dears) σε συνταγή επιτυχίας (δες όλα τα homepages, όλων των sites που ξέρεις). Θεοποίησε τις οικονομίες κλίμακος, ώστε να φτιάχνεις εύκολα επιχείρηση, καφέ, παντοπωλείο, και φούρνο (που ψήνει προ-κατεψυγμένα), αφήνοντας απέξω την ποιότητα, την ασφάλεια, τη μοναδικότητα, το μεράκι.

‘Εκανε τους ραφτάδες της Φλωρεντίας (με τα μοναδικά χειροποίητα κοστούμια) και της Κωνσταντινούπολης να εξαφανιστούν. Το προϊόν ονομασίας προέλευσης έψαχνε αγορές και συνθλιβόταν στα δίκτυα διανομής και τους χονδρέμπορους και τελικά, χανόταν από το πολύ μικρό περιθώριο κέρδους.

#Japan is subsidising its companies to relocate manufacturing away from #China. I had written a month ago that China-centric, China-dependent #globalization was no longer feasible after the #Corona shock. Not just #SupplyChains. A new nationalistic world economy is on the cards pic.twitter.com/2ytcUyo6BT
— Sreeram Chaulia (@sreeramchaulia) April 10, 2020

Τι λες δηλαδή, η πανδημία θα ανατρέψει την παγκοσμιοποίηση;

Οχι, αλλά σκέφτομαι και ελπίζω η πανδημία να είναι η κινητήριος δύναμη αλλαγών στην ίδια την παγκοσμιοποίηση. Μεγαλύτερων αλλαγών από ότι είδαμε στη δεύτερη και τρίτη βιομηχανική επανάσταση, που θα απομακρύνουν το μυαλό από το αρχικό concept. Υπάρχουν εμφανείς λόγοι για τους οποίους θα γίνουν αλλαγές:

Οι ηγέτες που εκλέχτηκαν και δήλωναν κατά της παγκοσμιοποίησης (είτε ως αγνό πιστεύω, είτε ως λαϊκιστές), σήμερα ηγούνται σημαντικών χωρών για την παγκόσμια οικονομία και δεν έχουν ατζέντα μέλλοντος – ούτε καν αποτελεσματικής διαχείρισης της πανδημίας (ΗΠΑ, Καναδάς, Αγγλία, Ισπανία, Ιταλία).
Το “κίνημα” που διαμορφώθηκε σε πολλές χώρες με αίτημα να κλείσουν τα σύνορα λόγω αθρόας μετανάστευσης και φοβίας απέναντι σε άλλες κουλτούρες τώρα συμπίπτει και θα αποκτά νόημα, εξαιτίας της πανδημίας, του ανθρώπινου φόβου και των θανάτων.
Η πανδημία θα αλλάξει εντελώς την πολιτική ατζέντα, που από “στεγνή” διαχείριση των οικονομικών, πρέπει να γεμίσει τώρα με θέματα πολιτικής προστασίας, δημόσιας υγείας, προστασίας των αδυνάτων, νέων τρόπων εκπαίδευσης, βιώσιμη πολιτική επιχειρήσεων και προϊόντων, πράσινη ανάπτυξη, υγιεινή και ασφάλεια, και νέες υπηρεσίες πολίτη-καταναλωτή (σπίτι ή στο κλικ μας).

Μεγάλες απαιτήσεις για τους πολιτικούς-Ηγέτες

Οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να διαχειριστούν ένα πραγματικό (on-going, σε στάδια) crisis! Πρέπει να βρουν λύσεις σε σοβαρά οικονομικά και διαρθρωτικά θέματα κάθε χώρας, περιφέρειας, πόλης ώστε να ξανασηκωθούμε (στην εποχή “μετά”) και μαζί, όπως γράφεται στο Euronews, να κάνουν restructure το ‘business’ που λέγεται κρατική μηχανή (δεν θα έχουν άλλωστε να το πληρώσουν στη σημερινή χαώδη μορφή του), ώστε να είναι πιο κοντά και πιο υπεύθυνα στον πολίτη.

Πρέπει πραγματικά να κάνουν θετικές αλλαγές για τις “ευπαθείς ομάδες”. Τέλος, το πιο σοβαρό (για τα Brands και τη δουλειά μου) πρέπει να οδηγήσουν με αρχές αυτορύθμισης και νόμους ΟΛΑ τα industries σε νέους κανόνες ποιότητας και ασφάλειας προϊόντων και εργασιακών θεμάτων (βλ. remote work) αλλά και στην ποιοτικότερη, ασφαλέστερη, και τιμιότερη δημιουργία, παραγωγή, και προώθηση υπηρεσιών.

Κάποιοι πολιτικοί (επειδή έτσι έμαθαν τη “δουλίτσα” με τα ψηφαλάκια) θα το βρουν ως μία ακόμη ευκαιρία λαϊκισμού και συνθημάτων κατά των ξένων, της παγκοσμιοποίησης, των εργοστασίων που πρέπει να επιστρέψουν στη χώρα τους (βλ. Τράμπ), αλλά σίγουρα πρέπει να γίνει ΔΟΥΛΕΙΑ με σηκωμένα τα μανίκια.

Εξίσου σοβαρές οι απαιτήσεις για όσους ηγούνται επιχείρησης

Οι ηγέτες των επιχειρήσεων όπως έγραψα και σε προηγούμενο post πρέπει να κάνουν το σημαντικότερο transformation από εποχής Κότλερ και βάλε. ‘Οχι μόνο να βρουν το πάτημά τους (ψηφιακά ή μη) στο νέο κόσμο, “μετά” την πανδημία, αλλά να αλλάξουν βέλη στη φαρέτρα τους: τίμια προϊόντα και υπηρεσίες, κατάλληλες τιμές, νέες υπηρεσίες, καθαρή και ασφαλής παραγωγή, πιστοποιημένες συνεργασίες, ειδική μεταχείριση αδύναμων ομάδων, επικοινωνία για ανθρώπους (και όχι για πομπώδη εταιρικά τσιτάτα ή πλακίτσα στο YouTube). Πρέπει να αλλάξουν ‘ball game’.

Οσο θα βρισκόμαστε σε μια εποχή με νέες προκλήσεις, τόσο η εξάρτησή μας από άλλες οικονομίες (διακίνηση, εισαγωγές, φυσικός πλούτος, προϊόντα προέλευσης) θα είναι ένα “ακριβό” σπορ, που δεν ξέρουμε τελικά ποιές τιμές μπορεί να αντέξει μια οικογένεια ή B2B πελάτης. Δεν ξέρω αν οι επιχειρηματίες έχουν την κουλτούρα και το μυαλό / γνώση για ουσιαστικές αλλαγές, αλλά όσοι δεν κάνουν ουσιαστικές / χρήσιμες αλλαγές, πιστεύουν πως θα έχουν πολλά προβλήματα.

H πανδημία δεν θα ακυρώσει την παγκοσμιοποίηση, αλλά φανέρωσε τις μεγάλες αδυναμίες και τους κινδύνους της, με ένα τρόπο που (δυστυχώς, με χαμένες ανθρώπινες ζωές) δεν είχαμε ξαναζήσει. Θα ανοίξει ένα δημόσιο διάλογο για πρακτικές και ωφέλιμες αλλαγές παντού (το εύχομαι) και μία νέα νοηματοδότηση στον όρο “εθνική κυριαρχία” (που δεν πρέπει να είναι κενό κλισέ);

Σας αφήνω με ένα βίντεο προβληματισμού από την Project Syndicate. Αυτές είναι οι σκέψεις μου και θα χαρώ να ακούσω και τις δικές σας.